Әсіресе әйелдер әлсіз келеді

Өз-өзіне қол жұмсау тек қазақстандық емес, әлемдік проблемаға айналды. Соңғы жылдары суицид, әсіресе, жасөс­пі­рімдер арасында ушығып бара жатыр. Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтеріне сүйенсек, жыл сайын 30 мың американдық, 25 мың жапондық, 20 мың француз өз-өзіне қол жұмсайды екен. Жер бетінде жылма-жыл 500 мың адам өз өмірін құрбан етеді.

Әлемдегі 80 елдің ішін­де бүгінгі күні Қазақстан суицид бойынша 5 орынды иеленіп отыр. Біздің елде, әсіресе, кә­мелетке толмағандардың арасындағы суицидтің тұрақты өсуі алаңдату­шылық туғызады. 2005-2007 жылдар аралығында елімізде 750 жасөспі­рім суицидтен мезгілсіз көз жұмса, 1146 жас түрлі жолмен өмірден өтуге әрекет еткен.

Өз-өзіне қол жұмсау оқиғалары негізінде ересектер арасында да алаңдатарлықтай. Алайда ерлерге қарағанда әйелдер өмір­ден 2-3 есе тез түңі­леді дегенмен, суицидті ерлер 3 есе жиі жасайды екен.

Суицидті жасау тәсіл­дері түрлі жыныс өкілдері арасында былайша ажыратылады: ерлерде асылып қалу мен қару қолдану, ал әйелдерде өзін улау жиі кездеседі. Мұн­дай қауіп некеде тұрмаған, жесір қалған, ажырас­қан, некеде болғанмен баласыз, туыстарынан бө­лек тұратын жалғызбас­ты­ларда көп көрінеді. Ал соңғы кездері білімі, квалификациясы төмен, жұ­мыссыз тұлғалар мен зейнеткерлер де өз-өзіне жиі­­рек қол салатын болыпты.

Ал жасөспірімдер арасында ол үлкендер тарапынан түсінбеушілік, қарсылық, құрдастары тарапынан бөлектеу, кемсіту және махаббатта жолы болмауға тікелей байланысты. Дегенмен де 55-65, 20-29 жас аралығындағылар арасында өлімге бас тігетіндер көптеу.

Райынан қайтаруға болады

Өзіне-өзі қол жұмсау әрекеті аяқталған яғни, өлімге соқтырған және аяқталмаған (адамның тірі қалуы) болып екіге бөлі­неді. Сондай-ақ ол мақсатына қарай нағыз (өзін-өзі құрбан ету мақсатында) және қыр көрсету, ниетіне жету мақсатында басқа адамдардың әдейі аяушылығын туғызу әре­кеті болуы да мүмкін.

Қандай жағдайда да өмірден баз кешіп, бәрінен жалығып, түңіліп, өлімге бет бұрған адамды ажалдан алып қалудың жолдары, амалдары бар еке­нін ұмытпайық. Ол үшін жабырқап жүрген адамның жанын не жаралайтынын біле жүрген жөн. Бұл әрекет оны ойландырып, өзін сыйлайтын, қа­дірлейтін адам барын ұғындырады, сол арқылы райынан қайтарады. Содан кейін қандай қиын жағдайда да тығырықтан шығатын жол болатыны жайлы жиі әңгімелескен жақсы. Мұндай әңгіме әсі­ресе жаңа босанған әйелдерге, өтпелі кезеңдегі жас­өспірімдерге, отба­сында кикілжің орнаған, ажырасқан жандарға керек-ақ. Олар бұл қиындықтан кейін де өмір барын, оның жалғасатынын ұғыну керек.

Өлуге әрекет еткен адамды қайта қалыптастыру шараларына оның жақын туыстары, достары, сүйіктісі, дәрігер де белсене араласуға тиіс. Бірақ ешбір іс-әрекетте жасандылық болмасын. Ал айтылған сыр сол арада қалуы керек және ешқашан есіне түсірмеуге тырысқан жөн. Бастысы, өмірден түңілген жан өзі­нің өзгелерге керек екенін ұғынғаны дұрыс. Сонда бақытсыздықтан айналып өтуге болады.

Ж. ҚАСЫМ.